اگر به عنوان یک
کارفرما عهده دار سرپرستی یک کارگاه هستید یا به عنوان یک پیمانکار یا یک عامل برای یک کارفرما یا شرکت مشغول به کار هستید، یا حتی اگر فعلاً بیکار هستید و به دنبال شغلی می گردید، نیاز است که حتماً با قانون کار آشنایی داشته باشید.
متاسفانه در بنگاههای کاری، بسیاری از مفاد قانون کار هنگام قرارداد نوشتن رعایت نمی گردد. خیلی از مواقع، افرادی کسب و کاری را راه اندازی می کنند ولی به دلیل عدم آگاهی وعمل نکردن به قوانین کار، مشمول جرایم سنگینی می شوند. خیلی از کارگران به دلیل اینکه از حقوق خود در قانون کار آشنا نیستند، مورد سودجویی قرار میگیرند.
در بسیاری از موارد نیز افرادی که در مشاغل مختلف کار میکنند، از بسیاری از حقوق خود محروم می شوند. شخصی را دیدم که در یک شرکت مشغول به کار بود، آن شرکت برای اینکه عیدی کارکنانش را پرداخت ننماید، فقط به ازای دریافت حقوق معوقه اش، تسویه کرده بود. او نمیدانست که عیدی و سنوات هم به او تعلق میگیرد.
شرکت پیمانکاری را دیده ام که برای یکی از پروژه های شهرداری تهران، تعداد زیادی نیرو جذب کرده بود. مبلغی که ماهانه پرداخت می شد به کارکنان در آن زمان ۶۰۰ هزار تومان بود در حالی که آنچه در قرارداد قید شده بود یک میلیون تومان بود. یعنی به ازای هر نفر، ۱ میلیون تومان صورت وضعیت ارسال می شد ولی ۶۰۰ هزار تومان پرداخت می شد و ۴۰۰ هزار تومان در جیب خودشان می رفت. جالب اینجاست که قبل از قرارداد به آن ها این موضوع را گفته بودند.
بسیاری از شرکت ها هستند که با کارکنان یا کارشناسان خود سر یک مبلغی به عنوان حقوق ماهانه توافق می کنند اما آنچه در قرارداد قید می شود، حقوق پایه وزارت کار برای کارگر ساده است. به این بهانه که مالیات کمتری پرداخت نمایند. این کارکنان باید در نظر داشته باشند، در صورتی که شرکت حقوق معوقه آن ها را پرداخت ننماید و بخواهند شکایت کنند. مطالبات آن ها بر اساس همین قرار داد صوری محاسبه خواهد شد نه حق الزحمه واقعی. و آن ها باید کلی تلاش کنند و شاهد و مدرک و سند ارائه کنند که اثبات کنند، دستمزد واقعی شان چقدر بوده است. و شاید موفق هم نشوند و شرکت زیر بار آن نرود.
افراد بسیاری را دیده ام که کارهایی را انجام می دهند که اصلا با آنچه در قرار داد قید شده است سنخیت ندارد و شخص بدون اینکه نسبت به حقوق خود آگاه باشد، آن ها را انجام می دهد. برخی از شرکت ها، آیین نامه های داخلی تنظیم می نمایند که کاملا با قانون کار مغایرت دارد. مثلا ساعات کاری افزایش میدهند.
در شرکت مپنا، ساعت کاری ۱۰ ساعت در روز است. کاری هم به شرایط جوی و سختی کار ندارند. شرکت های پیمانکار تابعه هم به همین منوال نفرات را استخدام می کنند و از آن ها کار می کشند. هیچ شرکتی برای دو ساعت اضافه تر، شیفت جدید کاری تعریف نمی کند.
شرکت هایی هستند که هر سال با کارکنانشان به این شرط تمدید قرار داد می کنند که در انتهای سال با حضور در یک دفتر اسناد رسمی، اقرارنامه ای را امضا کنند که در آن قید شده کلیه حقوق منتهی به سال جاری ( از جمله حق سنوات و عائله مندی و سایر مزایا) را دریافت کرده اند و دیگر هیچ ادعایی نسبت به آن ها ندارند.
در این مورد اخیر به نظر می رسد تنها راه حلی که وجود دارد این است که قبل از حضور در چنین شرکتی سوال کنید که آیا چنین رویه ای در شرکت وجود دارد یا نه. و اگر شرکتی بود که چنین کارهایی را انجام می داد، از اشتغال در آن شرکت انصراف داد.
مهندسان نیز، به دلیل اینکه به طور مستقیم یا غیر مستقیم با این موارد در پروژه ها و کارگاه های ساختمانی و دفاتر مهندسی سرو کار دارند، باید با مفاد این قانون آشنا باشند تا در تعاملات و روابط شغلی خود دچار مشکل نشوند.
قانون کار با وجود اینکه یکی از مباحث مقررات ملی ساختمان نیست اما اهمیت آن کمتر از مباحث مقررات ملی ساختمان نیست. در سالهای اخیر نیز که برای پروانه اشتغال در زمینه اجرا، آزمون جداگانه برگزار می شود، همواره یکی از منابعی بوده که در طرح سوال مد نظر طراحان سوال قرار گرفته است.
در این مقاله قصد دارم تعدادی از مفاد مهم قانون کار را که بیشتر مرتبط با زمینه کاری مهندسی است، بیان کنم. قبل از آن باید به این نکته توجه کنید که استفاده از واژه کارگر در اینجا یک معنی عام دارد. مثلاً مهندسی نیز که در یک شرکت مشاور ساختمانی خصوصی مشغول به کار طراحی و نظارت می شود، یا به عنوان پیمانکار جزء در پروژه ای مشغول به کار می شود، کارگر شناخته شده و مشمول مفاد قانون کار می شود.
کسانی که در یک زمینه شغلی جذب می شوند و ابتدا به صورت آزمایشی به کار گماشته می شوند :
حداکثردوره آزمایشی ۱ تا ۳ ماه است.
اگر کار توسط کار فرما قطع شود: باید دستمزد کل دوره آزمایشی را بدهد.
اگر کار توسط کارگر قطع شود: کارفرما باید همان مدت زمانی که کارگر مشغول به کار بوده است را بپردازد.
در قانون کار، مطالبات کارگر از دیون ممتازه است.
یعنی :اگر پیمانکار هم نداد کارفرما باید از محل ضمانت حسن انجام کار، بپردازد.
اگر کارفرما عوض شد باید تعهدات کارفرمای قبلی را بپردازد.
مدت خدمت نظام وظیفه ، به ازای پرداخت حق بیمه جزء سوابق خدمت و کار آنان محسوب می شود.
یکی از قوانین مفید قانون کار است. بسیاری از شرکت ها برای جذب نیروهای خود، داشتن ۳ سال سابقه بیمه را مطالبه می نمایند. اگر سابقه کاری شما کمتر از این مدت است، می توانید با خرید خدمت سربازی مدت خدمت خود را به سابقه بیمه تان اضافه نمایید.
در حوادث غیر مترقبه که بخشی از کارگاه را تعطیل نماید، در صورتی که پرداخت تعهدات کارگران غیر ممکن گردد قرارداد کارگران مربوطه به حالت تعلیق در می آید.
اگر کارگر پس از رفع تعلیق قرارداد، پس از ۳۰ روز بازنگردد یا اگر کارفرما او را قبول نکند و کارگر تا ۳۰ روز شکایت نکند مستعفی شناخته شده و باید به ازای هر سال کار ۱ ماه حقوق به عنوان سنوات بگیرد.
کارگری که استعفا می دهد موظف است تا یک ماه کارخود را ادامه دهد.
اگر کارگر فوت کرد کافرما موظف است تا انجام کارهایش تا سه ماه حقوقش را بدهد.
پس از خاتمه کار کارفرما موظف است مبلغی را معادل یک ماه آخرین حقوق به عنوان مزایا به وی بدهد.
در قرارداد موقت، هیچ یک از طرفین به تنهایی حق فسخ آن را ندارد. رسیدگی به اختلافات به عهده هییت تشخیص است.
در بسیاری از قراردادهای کاری دیده ام که کافرما این بند را در قرار داد قید می کند که می تواند با اخطار قبلی یک ماهه به صورت یک طرفه قرارداد را فسخ نماید. این از موارد آشکار نقض قانون کار می باشد.
در صورت اهمال کارگر و رای شورای کار، کار فرما برای فسخ قرار داد باید تمام حق و حقوق کارگر را بدهد و علاوه بر آن به ازای هر سال کار یک ماه حقوق حق سنوات بدهد.
اگر از کار افتادگی و خاتمه قرارداد کارگر ناشی از ضررهای کارگاه باشد، کارفرما باید به جای یک ماه دوماه حقوق به وی بپردازد.
چنانچه بر اساس قرارداد یا عرف کارگاه کارگر روز مزد باشد، باید حداکثر هر ۱۵ روز مزد کارگر پرداخت گردد.
برای ماموریت های خارج از محل خدمت کارفرما مکلف است که هزینه رفت و آمد را پرداخت نماید.
ماموریت به کاری اطلاق می شود که حداقل ۵۰ کیلومتر دورتر باشد یا کارگر یک شب در آنجا بخوابد.
ساعت کار نباید از ۸ روز بیشتر شود.
در هفته نباید بیشتر از ۴۴ ساعت شود.
در کارهای سخت و زیان آور و زیرزمینی نباید بیشتر از ۶ ساعت در شبانه روز و ۳۶ ساعت در هفته شود.
کار متناوب نباید ۱۵ ساعت در شبانه روز شود.
کارگرانی که فقط در شب کار می کنند باید ۳۵ درصد اضافه مزد دریافت کنند
شرایط ارجای اضافه کار: موافقت کارگر و ۴۰ درصد مزد اضافی به ازای هر ساعت کار
اضافه کار نباید از ۴ ساعت بیشتر باشد. در شرایط خاصی که در ماده ۶۰ آمده است تا ۸ ساعت هم افزایش می یابد
در صورتی که انجام اضافه کار ضرورت نداشته باشد، کافرما باید به کارگر خسارت و غرامت پرداخت کند
یک روز تعطیل در هفته اجباری است اگر کارگری کار کند روز تعطیل را ۴۰ درصد اضافه حقوق باید دریافت کند
اگر کار ۵ روز باشد اما همان ۴۴ ساعت در هفته باشد، باید مثل کارگران دیگر دستمزد دریافت کنند
۱۱ اردیبهشت برای کارگران تعطیل است. ( روز کارگر)
مرخصی استحقاقی سالانه ۱ ماه است. ۴ روز جمعه را کم کنید. یعنی ۲۶ یا ۲۷ روز
مرخصی استحقاقی برای کارهای سخت و زیان آور ۵ هفته می باشد.
کارگران بیشتر از ۹ روز نمی توانند مرخصی خود را ذخیره کنند.
در صورت اتمام قرارداد یا فسخ یا فوت ، مطالبات مربوط به مرخصی استحقاقی باید به کارگر، پرداخت شود
اگر مدت مرخصی تمام شده باشد. در صورت هر یک از موارد زیر کارگر حق برخورداری از ۳ روز مرخصی با مزد را دارد۱- ازدواج دائم۲- فوت همسر- پدر – مادر و فرزندان
بسیاری از افراد با توافق اولیه با کارفرما مدتی را به عنوان کارآموزی مشغول به کار می شوند. این رویه در پروژه های عمرانی مرسوم است. تصور اشتباه این است که کارآموزی به معنای کار رایگان است . اما مطابق قانون کار، برای کارآموزی موارد زیر باید رعایت شود:
در حالت کارآموزی نیز کارگر باید حداقل مزد را دریافت کند و سوابق بیمه ای برایش درج شود.
پس از طی مدت کارآموزی کارگر مکلف است حداقل دو برابر مدت کارآموزی در آن کارگاه کار کند
در صورتی که پس از کارآموزی کارگر در کارگاه کار نکند کافرما می توند مطابق قرارداد خسارت دریافت کند
قرارداد کارآموزی باید حاوی اطلاعات زیر باشد:
تعهدات طرفین – سن کارآموز – حرفه یا شغلی که تعلیم خواهد دید. – شرایط فسخ قرارداد در صورت لزوم
در بسیاری از پروژه های عمرانی و ساختمانی از کارگران خارجی ( بخصوص افغانی ) در پروژه ها استفاده می شود. بندهایی از قانون کار مربوط به اشتغال اتباع بیگانه است:
اشتغال اتباع بیگانه ممنوع است مگر اینکه شرایط زیر را دارا باشند:۱- دارا بودن رَوادید ورود با حق کار مشخص ۲- پروانه کار
پروانه کار به کسانی داده می شود یا برای کسانی تجدید می شود که:۱- ۱۰ سال مداوم در ایران حضور داشته باشند.۲- همسر ایرانی داشته باشد.
۳- مهاجران کشورهای خارجی خصوصا کشورهای اسلامی یا پناهندگان سیاسی که کارت مهاجرت یا پناهندگی داشته باشند.
پروانه کار یک سال اعتبار دارد
به کار گیری اتباع بیگانه فاقد مجوز کار ۹۱ روز تا ۱۸۰ روز حبس دارد( ماده ۱۸۱)
در کارگاههایی که برای مدتی محدود دور از مناطق مسکونی است کارفرما باید:
۱- سه وعده غذا
۲- یک وعده آن غذای گرم باشد.
۳- محل اسکان مناسب
در صورت نبودن وسیله نقلیه باید برای رفت و برگشت در اختیارشان قرار دهد.
در مواردی که بین کارگر و کارفرما اختلاف پیش می آید باید به ترتیب اولویت از یکی از روش های زیر برای حل اختلاف اقدام شود:
۱- سازش مستقیم
۲- نظر شورای حل اختلاف
۳-نظر هیات تشخیص (تشکیل شده از: نماینده وزارت کار- نماینده صنف کارگران- نماینده صنف مدیران صنایع)
در مواردی که کار به هیات تشخیص می رسد، رای این هیات پس از ۱۵ روز لازم الاجرا است
اگر رای به عدم اخراج کارگر باشد: باید حق السعی او از زمان صدور حکم اخراج پرداخت شود. اگر اخراج موجه باشد باید سنوات به وی پرداخت شود.
اگر رای به نفع کارگر بود ولی نخواهد به کار بازگردد کارفرما باید برای هر سال سابقه اش ۴۵ روز مزد بپردازد.
کارفرمایی که از دادن آمار و اطلاعات خودداری نمایند به پرداخت جریمه نقدی ۵۰ تا ۲۵۰ برابر مزد روزانه یک کارگر محکوم می شوند.
کارفرمایی که بیمه ننماید محکوم علاوه بر تادیه حق بیمه سهم کارفرما به پرداخت جریمه ۲ تا ۱۰ برابر حق بیمه جریمه می گردد.
کارفرمایان مکلفند پس از پایان قرارداد کار، بنا به درخواست کارگر، گواهی انجام کار با
قید مدت، زمان شروع و پایان و نوع کار انجام شده را به وی تسلیم نمایند.
کارگران کارگاههای خانوادگی که کارگران نسبت درجه یک باهم دارند مشمول قانون کار نیستند
کارگاههای کوچک کمتر از ۱۰ نفر بنا به مصلحت می توانند از شمول بعضی از بندهای قانون کار مستثنی شوند.
