کارفرمانیوز _ یکی از مهم ترین اهداف قوانین تامین اجتماعی در سراسر دنیا
ایجاد آرامش برای بیمه شدگان در مورد وضعیت معیشتی خانواده آن ها
پس از مرگ است. بسیار دیده شده که با فوت سرپرست یک خانواده و به
دنبال آن به وجود آمدن محرومیت های مالی، بنیان های یک خانواده با
خطر فروپاشی مواجه شده و سرنوشت فرزندان در هاله ای از ابهام
فرو رفته است برای جلوگیری از چنین وضعی قانونگذار کوشیده است
تا چتر حمایت بیمه را پس از فوت بیمه شده بر سر بازماندگان و افراد تحت
تکفل وی بگستراند و شرایطی را مهیا کند که در آن به معیشت خانواده متوفی
صدمه ای وارد نشود. فصل هشتم قانون تامین اجتماعی ایران به همین
مسئله اختصاص دارد.
مستمری به بازماندگان چه کسانی تعلق خواهد گرفت؟
ماده ۸۰ قانون تامین اجتماعی بازماندگان چهارگروه از بیمه شدگان را مشمول دریافت مستمری می داند، اول بازنشستگان تامین اجتماعی، دوم بیمه شدگانی که مستمری از کارافتادگی کلی دریافت می کنند، سوم موارد فوت بیمه شده بر اثر حوادث ناشی از کار یا بیماری های حرفه ای و چهارم بیمه شده ای که در ده سال آخر حیات خود دست کم یک سال حق بیمه پرداخت کرده باشد و ۹۰ روز از این حق بیمه در یک سال پایانی عمر بیمه شده، قرار داشته باشد.
نکته حائز اهمیت در این قسمت آن است که اگر فوت بیمه شده ناشی از مورد سوم، یعنی حوادث ناشی از کار و یا بیماری های حرفه ای بوده و این موضوع به تایید پزشک معتمد سازمان برسد نیازی به سایر شرایط نیست و بازماندگان متوفی می توانند از مستمری مقرر شده استفاده کنند، ولو این که حائز هیچ کدام از شرایط دیگر نباشند.
وضعیت بیمه شدگانی که شرایط مذکور را ندارند:
امکان دارد که بیمه شده ای با وجود دوران طولانی پرداخت حق بیمه، باز هم شرایط قید شده در موارد فوق را نداشته باشد. فی المثل میزان پرداخت حق بیمه وی در سال آخر زندگی به ۹۰ روز نرسد، در این حالت قانون گذار سه حد زمانی معین کرده است: زیر ۱۰ سال سابقه، بین ۱۰ تا ۲۰ سال سابقه و بالای ۲۰ سال سابقه، بر اساس تبصره ۳ ماده ۸۰ قانون تامین اجتماعی، که در سال ۱۳۷۶ به قانون اضافه شده است، بازماندگان بیمه شده دارای بیش از ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه می توانند از مستمری استفاده کنند، در همین حالت بازماندگان دارندگان سابقه بین ۱۰ تا ۲۰ سال، نمی توانند از مستمری استفاده کنند، اما به ازای هر سال پرداخت حق بیمه، غرامت مقطوعی معادل یک ماه حداقل مزد کارگر عادی را دریافت خواهند کرد. بازماندگان دارندگان سابقه کمتر از ده سال، متاسفانه، در صورت نداشتن شرایط اصلی از هیچ گونه مزایایی بهره مند نخواهند شد. توجه داشته باشید که بر اساس تبصره ۲ همین ماده این وضعیت شامل تمامی بازماندگان افراد فوت شده قبل از تصویب این قانون نیز خواهد شد و آن ها نیز با داشتن شرایط یاد شده می توانند نسبت به دریافت حقوق خود اقدام کنند.
حال می‌خواهیم بدانیم اصولا بر اساس قانون چه کسانی را می‌توان بازمانده یک بیمه‌شده متوفی دانست. ماده ۸۱ قانون تامین اجتماعی ۳ گروه را با قید شرایطی به عنوان بازماندگان متوفی، که استحقاق دریافت مستمری را دارند، معرفی کرده است، این ۳ گروه عبارتند از:
همسر متوفی: همسر دائم بیمه‌شده، مادامی که شوهر اختیار نکرده‌است، جزو بازماندگان بیمه‌شده محسوب می‌شود. تا پیش از سال ۱۳۷۴ با ازدواج همسر متوفی مستمری وی برای همیشه قطع می‌شد، اما از ۱۳۷۴ به بعد با الحاق یک تبصره به بند یک ماده ۸۱، همسر بیمه‌شده در صورت فوت شوهر دوم( ونه طلاق از وی) می‌تواند مجددا از مستمری شوهر اول خود بهره‌مند شود. شوهر زن بیمه‌شده نیز با دارا بودن شرایطی می‌تواند در صورت فوت زن از مستمری وی استفاده کند، در این حالت شوهر باید اولا تحت تکفل زن باشدو ثانیا سن او بیش از ۶۰ سال بوده و یا طبق نظر کمیسیون پزشکی سازمان تامین اجتماعی از کار افتاده محسوب‌شود.
فرزندان متوفی: فرزندان نیز تحت شرایطی به عنوان بازمانده فرد بیمه‌شده می‌توانند از مزایای مستمری بازماندگان بهره‌مند شوند. سن آن‌ها نباید از ۱۸ سال بیشتر باشد، یا با دارا بودن سن بیش از ۱۸ سال تنها به تحصیل اشتغال داشته‌باشند، یا آن‌که بر اساس رای کمیسیون پزشکی به علت نقص عضو یا بیماری قادر به کار نباشند. علاوه بر پدر، فرزندان می‌توانند با شرایط یاد شده از مستمری مادر فوت شده خود استفاده کنند مشروط بر آن‌که اولا پدر آن‌ها در قید حیات نبوده، یا به دلیل از کار افتادگی قادر به کار نباشد، ثانیا هیچ‌گونه مستمری به واسطه بیمه بودن پدر دریافت نکنند.
پدر و مادر متوفی: پدر و مادر فرد فوت شده، چه مرد و چه زن، نیز به عنوان بازمانده مشمول دریافت مستمری شناخته می‌شوند مشروط بر آن‌که اولا تحت تکفل فرد فوت شده‌باشند، ثانیا سن پدر از ۶۰ سال و سن مادر از ۵۵ سال گذشته و یا به تشخیص کمیسیون پزشکی از کار افتاده‌باشند و در همه این شرایط هیچ‌گونه مستمری از سازمان تامین اجتماعی دریافت نکنند.
مقدار مستمری: میزان مستمری استحقاقی بیمه شده همان حقوقی است که در لیست بیمه به عنوان حقوق ماهانه برای او در نظر گرفته شده، یا از سوی سازمان به عنوان مقرری بازنشستگی و یا از کارافتادگی کلی به وی پرداخت می‌شده‌است که این مقدار بر اساس مواد قانونی با میزان مشخص بین بازماندگان تقسیم می‌شود. همین نکته نشان می دهد که واقعی بودن دستمزدها در لیست‌های بیمه، چنان که در مقالات متعدد به آن اشاره کرده‌ایم، چقدر می‌تواند در تنظیم معیشت بازماندگان بیمه‌شده موثر باشد؛ متاسفانه در حال حاضر طیف وسیعی از کارگاه‌های مشمول قانون تامین اجتماعی لیست حقوق و دستمزد خود را برای تطبیق با لیست بیمه به سازمان تسلیم نمی‌کنند و جا دارد در این حوزه فعالیت‌های موثرتری از سوی مسئولان امر صورت پذیرد. نکته پایانی این که بر اساس ماده ۸۴ هزینه کفن و دفن بیمه‌شده به عهده تامین اجتماعی است که به بازماندگان پرداخت می شود.
