اضافه کاری
درماده ۵۱ قانون کار مدت زمانی که کارگر نیرو و یا وقت خود را در اختیار کارفرما قرار می دهد ساعات کار وی محسوب می شود. طبق همان ماده ساعات کار روزانه کارگر نمی تواند بیشتر از ۸ ساعت باشد. برابر با تبصره ۱ این ماده چنانچه ماهیت کار طوری باشد که ساعات کارکرد در برخی روزها کمتر از ۸ ساعت و برخی روزها بیشتر از ۸ ساعت است. در مجموع کل ساعات کار هفتگی نباید از ۴۴ ساعت در هفته تجاوز نماید.
اگر نیاز باشد ساعات کار کارگری بیش از ساعات کار موظفی ۴۴ ساعت در هفته باشد باید شرایط ماده ۵۹ قانون کار رعایت شود.
شرایط اضافه کاری :
الف : موافقت کارگر ب: پرداخت ۴۰% اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی.
از آنجا که به طور معمول حقوق کارگران ماهیانه پرداخت می شود لذا حقوق و مزایا از جمله اضافه کاری نیز سر ماه محاسبه و پرداخت می شود.
تعطیل کاری و روزهای تعطیل قانون کار :
در ماده ۶۲ قانون کار روز جمعه برای کارگران تعطیل هفتگی است. مزد و مزایا و بیمه روز جمعه باید بدون حضور کارگر در کارگاه پرداخت شود.
در ماده ۶۳ نیز تعطیلات رسمی تقویم کشور و ۱۱ اردیبهشت به عنوان روز کارگر برای کارگران تعطیل با مزد است.
با تلفیق مفاد مواد ۵۱ و ۶۲ و ۶۳ قانون کار چنین نتیجه گیری می شود: اگر کارگر در روزهای تعطیل رسمی کار کند و به جای آن روز دیگری تعطیل نشود باعث افزایش ساعات کار کارگر از مدت ساعات کار موظفی و در نهایت اضافه کاری می شود.
عنوان تعطیل کاری همان اضافه کاری است و این عنوان عرف شده و در قانون کار تعطیل کاری وجود ندارد.
جمعه کاری در قانون کار:
جمعه در ماده ۶۲ قانون کار جزو روز تعطیل هفتگی کارگران تعیین شده است و اگر ماهیت کار طوری باشد که جمعه کارگران کار کنند باید فوق العاده جمعه کاری برای ساعات کار جمعه به میزان ۴۰% پرداخت گردد.
از آنجا که جمعه همه جا تعطیل است و خانواده ها می توانند در کنار هم از این تعطیل استفاده نمایند لذا تعطیلی این روز مزایای بیشتری نسبت به تعطیلی کارگر در روزهای غیر جمعه دارد بنابراین فوق العاده جمعه کاری ۴۰% در نظر گرفته شده که به تعطیلات سایر روزها این فوق العاده تعلق نمی گیرد.
تفاوت جمعه کاری و تعطیل کاری
فوق العاده۴۰% جمعه کاری متفاوت از ۴۰% موضوع اضافه کاری است.
به عنوان مثال کارگری که هم روز جمعه کار می کند و هم روز تعطیل رسمی وسط هفته و به جای این دو روز تعطیل روز دیگری را تعطیل نیست برای روز جمعه که سر کار بوده هم اضافه کاری و هم جمعه کاری (۱۸۰%) محاسبه می شود ولی برای روز تعطیل رسمی وسط هفته فقط اضافه کاری (۱۴۰%) تعطق می گیرد.
نحوه ی محاسبه اضافه کاری ماهیانه
در بعضی کارها ممکن است ساعات کار در روزهای مختلف و یا هفته های مختلف متفاوت باشد. در برخی روزها بیش از ۸ ساعت و یا در برخی روزها کمتر از ۸ ساعت باشد. در برخی هفته ها بیشتر از ۴۴ ساعت و در برخی هفته ها کمتر از ۴۴ ساعت در هفته باشد. این تفاوت ها در ماده ۵۱ قانون کار نیز پیش بینی شده است.
در جایی که حقوق ماهیانه پرداخت می شود محاسبه اضافه کاری و جمعه کاری و تعطیل کاری به صورت ماهیانه انجام می گیرد. در این قسمت نیز محاسبه این فوق العاده ها به صورت ماهیانه آموزش داده می شود.
ساعات کار موظفی کارگران:
فلسفه ساعات کار روزانه ۷ساعت و ۲۰ دقیقه
ساعات کار هفتگی کارگران ۴۴ ساعت است. هر هفته ۶ روز کاری دارد بنابراین با تقسیم ۴۴ بر ۶ عدد ۷٫۳۳ درصد بدست می آید که معادل ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه است. بنابراین ساعات کار موظفی کارگر در هر روز ۷ساعت و ۲۰ دقیقه است. در محاسبات جبری از عدد ۷٫۳۳ (هفت و سی و سه صدم) استفاده می شود. هر دقیقه معادل یک شصتم ساعت و هر ۲۰ دقیقه معادل ۲۰ شصتم ساعت یا ۳۳ صدم ساعت است.
در ماه های مختلف تعداد تعطیلات متفاوت است. چون تعطیلات با مزد است بنابراین وجود تعطیل در طول ماه باعث کاهش ساعات کار موظفی کارگر در آن ماه می شود.
محاسبه ساعات کار موظفی ماهیانه
حاصل ضرب تعداد روزهای غیر تعطیل رسمی هر ماه از روی تقویم رسمی کشور در عدد ۷٫۳۳ ساعات کار موظفی کارگران است.
کارکرد واقعی کارگر
کارکرد واقعی کارگر امری واضح است. میزان ساعاتی که کارگر وقت و یا نیروی خود را در اختیار کارفرما قرارداده است کارکرد واقعی وی محسوب می شود. کارکرد کارگران از روی دفتر حضور غیاب، سیستم های مکانیزه حضورغیاب و … بدست می آید.
نکته : چنانچه کارگری در طول ماه از مرخصی استحقاقی استفاده کرده باشد مدت زمانی که از مرخصی وی کسر خواهد شد به کارکرد واقعی وی اضافه خواهد شد.
نمونه و مثال محاسبه اضافه کاری، جمعه کاری
کارگری با مزد روزانه ۳۷۰۴۲۳ ریال در ماه تیر ۱۳۹۷ هر روز از ساعت ۷ صبح لغایت ۱۶ کار می کند. روزهای تعطیلات رسمی همیشه سر کار است. جمعه ها یک جمعه در میان از ساعت ۷ لغایت ۱۲ سر کار است. در روزهایی که ۷ لغایت ۱۷ کار می کند نیم ساعت برای صرف صبحانه و نهار کار را تعطیل می کند. در طول این ماه یک روز کامل و یک روز ۳ ساعت مرخصی استفاده کرده است.
مدت و مبلغ اضافه کاری و جمعه کاری این کارگر در طول ماه تیر ۱۳۹۷ چقدر خواهد بود؟
طبق جدول ساعات کار موظفی تیر سال ۱۳۹۷ برابر با ۱۶۹ است.
این شخص ۲۶ روز ۸٫۵ ساعت (۹ ساعت حضور و نیم ساعت کسر صرف غذا) و سه جمعه ۵ ساعت کارکرده است. جمع کارکرد این کارگر ۲۳۶ ساعت می شود.
ساعات کار اضافه کاری از کسر ساعات کار موظفی از ساعات کارکرد حاصل می شود.
ساعات اضافه کاری = ۲۳۶-۱۶۹=۶۷ ساعت
ساعات جمعه کاری = ۳*۵=۱۵ ساعت
مزد هرساعت اضافه کاری:
مزد روزانه تقسیم بر ۷٫۳۳ ضرب در ۱٫۴ = ۳۷۰۴۲۳ تقسیم بر ۷٫۳۳ ضرب در ۱٫۴=۷۰۷۴۹ ریال.
فوق العاده هرساعت جمعه کاری :
مزد روزانه تقسیم بر ۷٫۳۳ ضرب در ۰٫۴ = ۳۷۰۴۲۳ تقسیم بر ۷٫۳۳ ضرب در ۰٫۴=۲۰۲۱۴ ریال.
فوق العاده اضافه کاری تیر ماه:
۶۷*۷۰۷۴۹= ۴,۷۴۰,۱۸۳ ریال
فوق العاده جمعه کاری تیر ماه:
۱۵*۲۰۲۱۴= ۳۰۳,۲۱۰ ریال
همانگونه که ملاحظه می شود برای ساعات کار جمعه هم اضافه کاری و هم جمعه کاری محاسبه می شود ولی برای روز تعطیل وسط هفته فقط اضافه کار محاسبه شده است. حتی چنانجه روز دیگری به جاری جمعه تعطیل شود باز هم فوق العاده جمعه کاری محاسبه می شود.
توجه
اضافه کاری تنها و تنها زمانی معنی پیدا می کند که ساعات کار موظفی تکمیل شود و چنانچه ساعات کاری در طول ماه از ساعات کار موظفی آن ماه کمتر باشد کار تحت هر شرایطی اضافه کار محسوب نمی شود. مثلا در طول هفته ۴ روز کاری و روزانه ۱۰ ساعت کار باشد که مجموع کارکرد هفتگی ۴۰ ساعت می شود که از میزان مقرر در قانون کمتر است و اضافه کاری محسوب نمی شود.
منبع : اداره کل
